Η επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας στα μάτια μας

Προστασία από υπεριώδη (  UV  ) ακτινοβολία

Ο ήλιος μπορεί να μας χαρίζει το ορατό φως (που αποτελείται από φωτόνια με μήκη κύματος μεταξύ 400 και 700 nm) εμπλουτίζοντας τον οπτικό μας κόσμο και τις αισθητικές μας εμπειρίες, αλλά παράλληλα εκπέμπει υπεριώδη (Ultraviolet-UV)ακτινοβολία, η οποία διαχωρίζεται σε τρεις περιοχές στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα: την UV-Α (από 320 μέχρι 400 nm), την  UV-Β (από 280 μέχρι 320 nm) και την UV-C (από 200 μέχρι 280 nm), η οποία απορροφάτε από την ατμόσφαιρα. Όσο μικρότερο το μήκος κύματος των φωτονίων τόσο υψηλότερη η ενέργεια που περιέχουν, και τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα να προκαλέσουν διάσπαση των μορίων από τα οποία απορροφούνται. Αν τα φωτόνια χαμηλού μήκους κύματος φτάνανε στον αμφιβληστροειδή, το φωτοευαίσθητο χιτώνα του οφθαλμού, θα προκαλούσανε φωτο-οξειδωτική βλάβη που θα οδηγούσε σε τύφλωση.

Πριν όμως τα φωτόνια φθάσουν στον αμφιβληστροειδή, «φιλτράρονται» από την εκλεκτή απορρόφηση και σκέδαση στις οπτικές διεπιφάνειες του οφθαλμού (δηλαδή, το υδατοειδές υγρό, τον κερατοειδή χιτώνα, τον κρυσταλλοειδή φακό, και το υαλώδες σώμα), καθώς επίσης και από την χρωστική ουσία της ώχρας η οποία απορροφά σημαντικό μέρος της «μπλε» ακτινοβολίας, με μέγιστη απορροφητικότητα στα 460 nm. Ο κρυσταλλοειδής φακός περιέχει μόρια χρωστικών ουσιών που απορροφούν όλα τα φωτόνια με μήκη κύματος στην υπεριώδη περιοχή του χρωστικού φάσματος, και τα περισσότερα από εκείνα στην ιώδη περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο παρέχεται προστασία και αποφεύγεται η θερμική βλάβη του αμφιβληστροειδή.

Βέβαια, η απορρόφηση της υπεριώδους ακτινοβολίας από διαφορετικές επιφάνειες του οφθαλμού μπορεί να οδηγήσει στη δημιουργία παθολογικών καταστάσεων με την πάροδο του χρόνου. Στον κερατοειδή, που αποτελεί την πρόσθια και επομένως και την πιο εκτεθειμένη επιφάνεια του οφθαλμού, προσπίπτει (και σχεδόν απορροφάτε) περίπου το 2-15% της UV-Β ακτινοβολίας. Ως αποτέλεσμα, είναι πιθανόν από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο να εμφανισθούν παθήσεις, όπως φωτο-επιπεφυκίτιδα και φωτο-κερατίτιδα, και να δημιουργηθούν στεάτια και πτερύγια. Στον κρυσταλλοειδή φακό προσπίπτει ένα μικρό ποσοστό (2-4%) της UV-Β και περίπου το 40-60% της UV-Α ακτινοβολίας. Η κύρια πάθηση που δημιουργείται στον φακό είναι ο καταρράκτης, ο οποίος μειώνει σημαντικά την όραση του ασθενή και χρίζει χειρουργικής επέμβασης για την αφαίρεσή του. Ένα μικρό ποσοστό της UV-Α ακτινοβολίας φτάνει στον αμφιβληστροειδή, αλλά αυτό  ίσως είναι επώδυνο σε βάθος χρόνου μια και πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο αποτελεί τον κυριότερο αιτιολογικό παράγοντα της ηλιακής εκφύλισης της ωχράς (Age-relatedmaculardegeneration), της κυριότερης αιτίας τύφλωσης στο Δυτικό-Ευρωπαϊκό κόσμο.

Οι παραπάνω διαπιστώσεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι είναι επιτακτική η χρήση κατάλληλων προστατευτικών φακών (γυαλιών ηλίου) που να φιλτράρουν το 99-100% της υπεριώδη ακτινοβολίας UV-Α και UV-Β.

Για να είμαστε σίγουροι, βέβαια, ότι αγοράζουμε γυαλιά που παρέχουν τέτοιου είδους προστασία, θα πρέπει να φέρουν πιστοποίηση από την ευρωπαϊκή κοινότητα (CE mark). Μη πιστοποιημένα-«βαμμένα» γυαλιά ηλίου που κυκλοφορούν στην αγορά όχι μόνο δεν παρέχουν την απαιτούμενη   προστασία γιατί φιλτράρουν μεγάλο ποσοστό του (χρήσιμου) ορατού φωτός και όχι όλη την υπεριώδη ακτινοβολία, αλλά επίσης παρουσιάζουν οπτικές παραμορφώσεις και ατέλειες που επηρεάζουν την οξύτητα της όρασης και τη χρωματική αντίληψη.

Επιπρόσθετα, επειδή η χώρα μας παρουσιάζει υψηλά επίπεδα ηλιοφάνειας, είναι απαραίτητα, ειδικά για ανθρώπους που ασχολούνται με απαιτητικά, ως προς τον ήλιο, επαγγέλματα (π.χ. οδηγοί, αγρότες) ή είναι λάτρεις των αθλημάτων της θάλασσας, να προμηθεύονται γυαλιά με ειδικά επεξεργασμένους φακούς με επιστρώσεις και πολωτικά φίλτρα που περιορίζουν στο ελάχιστο την ένταση της ανακλώμενης (από τη θάλασσα) ηλιακής ακτινοβολίας.